Nuh ibn Mansur
Amiri Rashid
(963 – Buxoro – 997)
(976-997)
Somoniylar davlatining amiri, amir Mansur ibn Nuhning o‘g‘li. Otasining vafotidan so‘ng taxtga o‘tirdi (976 yil 26-sentabr). Siyosiy va harbiy sohada islohotlar o‘tkazgan. Muhammad ibn Abdulloh ibn Aziz vazir, Abulhasan Simjuriy sipohsolor (bosh qo‘mondon) bo‘ldi. Siyosiy jarayonlarda turk lashkarboshilarining mavqei kuchaygan. Nuh ibn Mansurning lashkarboshisi Foyiq Raboti Malik yaqinida bo‘lgan jangda ataylab yengilgan va qoraxoniylar hukmdori Bug‘roxon (Horun ibn Muso) Buxoroni urushsiz ishg‘ol qilgan (992). Biroq, Bug‘roxon kasallik tufayli Qashqarga qaytib ketayotganda yo‘lda vafot etgan (992). Nuh ibn Mansur Amul (Chorjo‘y)dan qaytib, Buxoroni qayta egallagan. Bu paytda Somoniylar davlatiga qarashli Xuroson Abu Ali Simjuriy (Abulhasan Simjuriyning o‘g‘li) va Foyiq, G‘azna va Hirot viloyatlari Sabuktegin qo‘lida bo‘lgan. Nuh ibn Mansur bilan Sabuktegin o‘rtasida Kesh va Naxshabda o‘zaro uchrashuv bo‘lib, unda Sabuktegin somoniylarni qo‘llab-quvvatlashga va’da bergan. Gardiziyning yozishicha, Sabukteginning 20 ming kishilik qo‘shini Abu Ali Simjuriy (997 yil vafot etgan) va Foyiq askarlariga O‘trot atrofida kuchli zarbalar bergan. Nuh ibn Mansur Buxoroga qaytgan. Biroq uning Somoniylar davlatini tanazzuldan saqlab qolish yo‘lidagi harakatlari o‘z natijasini bermadi. Qoraxoniylarning Buxoroga 996 yil qilgan hujumlari oqibatida Sabuktegin bilan Bug‘roxonning vorisi Nasr Iloqxon o‘rtasida Nuh ibn Mansurning ishtirokisiz muzokaralar o‘tkazilib, somoniylarga Movarounnahrning faqat markazi qoldiriladi. Nuh ibn Mansur saroyida shoir Daqiqiy ijod qilgan. Mashhur tabib Abu Ali ibn Sino 16 yoshida Nuh ibn Mansurni davolab, o‘sha davrda Sharqdagi eng boy kutubxona sanalgan Somoniylar davlatining kutubxonasida mutolaa qilish imkoniyatiga ega bo‘lgan.